بعد از ظهر چهارشنبه نهم خرداد، در پایان 4 روز مذاکرات در تهران شری اس. ساندراشان نماینده هند پیش از خاتمه مصاحبه مطبوعاتی با ترک زود هنگام محل مصاحبه این شبهه را ایجاد کرد که مواضع کشورش در مورد خط لوله گاز تغییر کرده است ولی حجت‌الله غنیمی فرد این امر را رد کرد و علت آن را جلسه نماینده هند در محل سفارت این کشور در تهران اعلام کرد.
به رغم این اظهارات و حضور در مذاکرات چهار روزه در تهران، نماینده هند همچنان از اعلام پذیرش روش قیمت‌گذاری مورد توافق نمایندگان سه کشور که باید تا پیش از این مذاکرات به تایید دولت هند می‌رسید خودداری کرد و پذیرش آن را موکول به توافق کشورش با پاکستان در زمینه هزینه حمل و ترانزیت گاز از خاک آن کشور کرد.
مواضع نامشخص نماینده هند در پایان مذاکرات در تهران موجب شد تا احمد وقار نماینده پاکستان برای چند‌مین بار تاکید کند که دولت این کشور روش قیمت‌گذاری را پذیرفته و آماده است که به‌صورت یک‌جانبه قرارداد را امضاء کند.
برخلاف موضع معاون وزیر نفت هند، مورلی دائورا وزیر نفت این کشور که همزمان در پاریس بود در سخنانی در یک کنفرانس انرژی در فرانسه بر قطعی بودن رسیدن گاز ایران به کشورش خبر داده است.
البته وی نیز هیچ توضیحی در مورد پذیرش روش قیمت‌گذاری توسط دولت متبوعه خود ارایه نکرده است. سیاست دوگانه هند در این زمینه به نظر می‌رسد یا برای توجیه افکار عمومی و مصرف‌کنندگان داخلی گاز در این کشور است و یا امتیاز خواهی از غرب و چانه‌زنی در آن سوی دریاها.
تاکید بر امضای قرارداد تا 9 تیر
پس از خروج نماینده هند، حجت‌الله غنیمی‌فرد نماینده کشورمان در این مذاکرات تاکید کرد، در کنفرانس چهار روزه در تهران همه اهداف جلسه محقق شد و پیش‌نویس سه سند نهایی تهیه شده که در صورت توافق به امضای وزرای نفت سه کشور و یا معاونین آن‌‌ها خواهد رسید.
همچنین قرارداد دیگری که باید به امضای شرکت‌های گاز سه کشور برسد آماده شده است. وی به رغم عدم اعلام موضع روشن هند در مورد روش قیمت‌گذاری گاز صادراتی تاکید کرد، مانع اصلی در حال حاضر توافق هند و پاکستان در مورد هزینه حمل و ترانزیت گاز است.
به گفته غنیمی‌فرد در صورت توافق هند و پاکستان در مورد حق ترانزیت گاز، قرارداد 9 تیر ماه در اسلام آباد امضاء خواهد شد. اما وی تاکید کرد تصمیمی در مورد احتمال بروز تاخیر با توجه به مواضع هند را مقامات بالای کشور اتخاذ خواهند کرد.
به گفته نماینده هند قرار است در ماه جاری میلادی نمایندگان کشورش با طرف‌های پاکستانی در مورد هزینه‌های عبور گاز مذاکره کنند. احمد وقار در مورد این درخواست هند که خواهان حذف هزینه ترانزیت است پاسخی نداد.
هند تاکید می‌کند که تنها حاضر به پرداخت معادل هزینه حمل گاز و خواهان حذف پرداخت هزینه ترانزیت است.
افشای توافق‌های محرمانه مذاکرات
یکی از سیاست‌های چندگانه طرف‌های هندی در مورد مذاکرات افشای توافق‌هایی است که برای کاهش تنش و تداوم مذاکرات در شرایط مناسب و عدم تاثیر بر بازار‌های منطقه بر محرمانه بودن این توافق‌ها تا زمان نهایی شدن تاکید شده است.
متاسفانه برخلاف این تعهدات دولت هند نخستین بار پس از توافق در مورد روش تعیین قیمت، فرمول قیمت را در رسانه‌های خود منتشر کرد.
در این زمینه شری.اس.ساندراشان معاون وزیر نفت هند در پاسخ به این سؤال که چرا توافق‌های محرمانه در مورد فرمول قیمت به رسانه‌های این کشور درز کرده است، از مستقل بودن رسانه‌های گروهی در این کشور سخن گفت: در حالی که منبع انتشار از سوی یکی از روزنامه‌های هندی یک مقام وزارت نفت که نخواست نامش افشا شود اعلام شده است.
به رغم این امر و اعلام اینکه این فرمول قیمت از روش‌های مورد بحث قبلی کاهش یافته است دولت هند همچنان از اعلام موافقت رسمی با این فرمول طفره می‌رود و این امر را موکول به حل اختلاف با پاکستان در زمینه مسئله ترانزیت می‌کند.
در حالی‌که این دو قابل جمع نیست و باید به عنوان دو مقوله جداگانه مورد توجه می‌باشد. ولی همچنان و به رغم سؤال‌های مکرری که از سوی نمایندگان رسانه‌های گروهی ایران از نماینده هند مطرح شد وی از پاسخ صریح در این زمینه خودداری کرد.
به رغم اینکه رسانه‌های هندی هیچ نماینده‌ای در مذاکرات هفته گذشته به تهران اعزام نکرده بودند در دو روز مذاکرات مطالب مختلفی از جزئیات مذاکرات در تهران در رسانه‌های این کشور منتشر می‌شد و این امر نیز با توجه به اینکه مذاکرات در تهران انجام می‌شد از مواردی بود که نماینده هند از پاسخ صریح به دلیل این امر خودداری کرد.
با توجه به این روند به نظر می‌رسد که طرف هندی در مذاکرات شرایط سیاست‌های خاص خود را اعمال کرده و از پیروی از شرایط مورد توافق خودداری می‌کنند که عدم هماهنگی آنان با روند جاری مذاکرات است.
فرمول قیمت مورد توافق سه کشور که از سوی طرف‌های هندی در رسانه‌های گروهی اعلام شد براساس یک فرمول قیمت تعیین شده که نه قیمت مورد درخواست هند است و نه قیمت مورد نظری که طرف‌های مذاکره ایران تا پیش از این ارایه کرده بودند.
یک مورد دیگر که در همه قرارداد‌های طولانی بصورت اجتناب‌نا‌پذیر باید گنجاند، مسئله بازنگری قیمت و روش تعیین قیمت در یک دوره زمانی خاص و براساس توافقی است که در قرارداد نهایی مشخص خواهد شد.
علاوه براین در قرارداد‌های طولانی، اصلی را نیز باید مورد توجه قرارداد که هیچ گاه نباید قیمت از سطح متعارف براساس فرمول تعیین شده کاهش یابد.
اگرچه به گفته و تایید احمد وقار قیمت گاز صادراتی ایران به هند و پاکستان براساس قیمت نفت خام ژاپن تعیین شده است ولی احتمال دارد برخی تحولات سطح قیمت نفت ژاپن را در یک دوره زمانی خاص از سطح قیمت‌های جاری در بازار‌های نفت جهان، به شکل غیرمتعارف کاهش دهد که این امر بر قیمت گاز صادراتی ایران نیز اثر خواهد داشت بنابراین این امر نیز براساس قراردادی که امضاء خواهد شد قابل بازنگری است.
طرف‌های پاکستانی چه می‌گویند
مختار احمد مشاور نخست وزیر پاکستان نیز که در این جلسه با امیدواری از نهایی شدن قرارداد سخن می‌گفت، تاکید کرد که سه کشور همه تلاش خود را برای نهایی شدن قرارداد تا موعد اعلام شده بکار خواهند گرفت ولی طرح پیچیدگی‌هایی دارد که به بررسی‌های کارشناسی فراوانی نیاز داشته و شاید در ماه جاری میلادی دیدار‌های کارشناسی و فنی مختلفی لازم باشد، تشکیل شود.
وی در عین حال از رفع همه موانع و نگرانی‌های امنیتی سخن گفت و تاکید کرد هر طرحی به هرحال با مخاطراتی می‌تواند مواجه باشد ولی پاکستان همه امکانات لازم را فراهم کرده و امنیت مناسبی برای اجرای طرح ایجاد کرده است.
وی تاکید کرد که نگرانی در این زمینه وجود ندارد و تنها مورد توافق با هند در مورد هزینه عبور گاز است. وی در کنار احمد وقار از پاسخ به این سؤال که هند خواهان حذف هزینه ترانزیت است خودداری کرد و ابراز امیدواری کرد که سه طرف در موعد مقرر قرارداد را امضاء کنند.
مختار احمد که بسیار مطمئن سخن می‌گفت و از مذاکرات دور پنجم راضی به نظر می‌رسید بخوبی نشان می‌داد که از تامین گاز مورد نیاز پاکستان با توافق‌های انجام شده اطمینان دارد؛ چیزی که مورلی‌دائورا وزیر نفت هند نیز در زمان مشابه ولی در مکان متفاوت اعلام کرد.
اما این سؤال باقی است که اگر هند به تامین گاز از ایران اطمینان دارد به چه دلیل در مذاکرات به گونه‌ای یک‌جانبه عمل می‌کند.
حاصل مذاکرات تهران
غنیمی‌فرد مدیر امور‌بین‌الملل شرکت ملی‌نفت و نماینده کشورمان در این مذاکرات پس از پایان جلسه مطبوعاتی در جمع خبرنگاران به‌صورت جداگانه تاکید کرد اسناد لازم برای نهایی شدن قرارداد در مذاکرات چهار روزه در تهران آماده شد و هر طرف با توجه به فقدان اختیارات هیئت‌ها باید پس از مراجعت متن پیش‌نویس قراردادها را به تایید مراجع کشور متبوع خود برسانند و در صورت لزوم اصلاحات لازم را به اطلاع طرف دیگر برسانند تا پیش از 9 تیر‌ماه متن قراردادها آماده شود.
وی ابراز امیدواری کرد که با نهایی شدن متن‌های توافق شده مراسم امضای قرارداد نهایی در اسلام‌آباد برگزار شود. امضای قرارداد نهایی به توافق میان هند و پاکستان در زمینه هزینه عبور گاز وابسته است که همچنان در ابهام قراردارد.
وی ابراز امیدواری کرد که دو طرف هندی و پاکستانی پیش از 9 تیر ماه در مورد هزینه عبور گاز به توافق برسند.
